Interview Clifford Hales – Britse held

Soms veroorzaakt een schijnbaar onbeduidende gebeurtenis een kettingreactie waaruit een onwaarschijnlijk verhaal ontstaat. Afgelopen jaar overkwam het mij toen een amateurhistoricus een Engelse helm uit de Tweede Wereldoorlog uit z’n handen liet vallen. Via allerlei toevalligheden leidt deze gebeurtenis mij naar Clifford Hales, een Britse held die in 1944 deelnam aan operatie Market Garden. Dit is zijn verhaal.

Royal Corps of Signals

Op 6 mei 1941 meldt Clifford Hales (1923) zich aan voor de opleiding bij het Royal Corps of Signals. De Royal Signals worden getraind voor het opzetten en in stand houden van radioverbindingen tussen de diverse commandoposten. Ook krijgt hij een aanvullende opleiding als parachutist op het landgoed Tatton Park (Cheshire). Ze springen vanuit een luchtballon, een heel bijzondere ervaring :“Je moest met je benen uit het bakje van de ballon bungelen en je voorover laten vallen. Dan volgde de vrije val, de parachute die open ging, gevolgd door een enorme plof en een paar dagen later veel blauwe plekken.”

Een sprong met een fiets

Op zondagmorgen 17 september 1944 is het zover, Hales vertrekt vanuit Zuidoost Engeland met de 1st Airborne Division richting Nederland om deel te nemen aan operatie Market Garden. De Britten en Polen springen bij Arnhem om de bruggen over de Nederrijn in handen te krijgen. Veldmaarschalk Montgomery wil snel een einde aan de oorlog maken en daarvoor is een bruggenhoofd bij Arnhem van cruciaal belang. Rond 13.30 uur springt Hales uit het vliegtuig en landt op de Renkumer Heide. De sprong verloopt niet zoals gepland omdat er een fiets klem zit bij de deurvergrendeling. Daarom komt Hales ongewild een paar mijl verderop terecht. Achteraf een zegen omdat de landing op die plek veilig kan verlopen, iets wat op veel andere plekken niet het geval is. Op de vraag waarom er in hemelsnaam een fiets aan boord was, antwoordt Hales met Britse humor: “We are going to Holland.”

De eerste dagen na de landing blijken meteen al moeizaam te verlopen. De Duitse tegenstand is door de onverwachte aanwezigheid van twee SS-tankdivisies ongekend sterk. Ook krijgen de Duitsers al snel versterkingen van elders in het land en beschikken ze over zwaardere wapens dan de geallieerden. Op verschillende plekken is de weestand daarom te groot. Montgomery heeft, zo wordt later beweerd, de kracht van de Duitsers schromelijk onderschat. De parachutisten liggen daarom al voor ze goed en wel geland zijn onder Duits vuur met vele doden en gewonden tot gevolg. De eerste dagen van de slag zijn zeer chaotisch. Hales: “We waren voortdurend aan het hergroeperen en hadden eigenlijk geen idee waar we mee bezig waren.”

Ik ben niet bang voor een paar Duitsers

Toch bereikt Hales met zijn compagnie na een paar dagen Oosterbeek waar zij in een straat tot straat gevecht belandden. Vol ongeloof vertelt Hales mij over een vrouw, die tijdens de beschietingen, gewoon de ramen aan het lappen is. Als ze haar toeschreeuwen dat zij naar binnen moet, antwoord zij luid en duidelijk: “Ik doe altijd op dit tijdstip de ramen en dus nu ook! Ik ben echt niet bang voor een paar Duitsers……”

Na drie dagen van felle gevechten worden de Engelsen gedwongen zich te verplaatsen. Hales compagnie trekt op naar Arnhem en weet de noordelijke oprit van de Rijnbrug te bereiken. De Royal Signals krijgen het zwaar te verduren door de voortdurende en hevige artillerie- en mortieraanvallen. Op een gegeven moment komen ze ook oog in oog te staan met een Duitse Tiger Tank. Op mijn vraag hoe ze dat hebben overleefd antwoord Hales: “We renden gewoon onder de loop door zodat ze ons niet konden raken.” Als ze zich wat later na een hevige Duitse infanterieaanval proberen te verschuilen in een leegstaand huis nabij de Limburg Stirum school, horen ze bij binnenkomst: “ Hande Hoch.” Zo wordt Hales op 20 september, rond het middaguur, door de SS krijgsgevangen gemaakt. Als hij zijn uitrusting bij de Rijnbrug achter moet laten, pakt een SS’er zijn helm en slingert hem een weiland in.

Een stille getuige waarvan iedere verdere informatie ontbreekt

Ruim dertig jaar na Market Garden duikt de Britse parahelm (MK 1) weer op. Een met mij bevriende amateurhistoricus vindt hem, verstopt op een plank in een Oosterbeekse schuur en voegt hem toe aan zijn verzameling. Waarna de helm weer 45 jaar in de anonimiteit verdwijnt. Enkele maanden geleden, ongeveer 75 jaar na Operatie Market Garden, besluit de amateurhistoricus zijn collectie te categoriseren. Hij laat daarbij de helm per ongeluk uit zijn handen glippen en ontdekt zo bij toeval twee vage letters en een cijfer in het binnenwerk. Deze tekens in blauwe inkt zijn het begin van een speurtocht terug in de tijd.

Om een begin te maken met de identificatie van de helm, neemt de amateurhistoricus contact op met kapitein Geert Jonker van de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL). Het blijkt een schot in de roos: dankzij diens fantastische medewerking lukt het om aan de combinatie MK 1 een naam te verbinden: Clifford Hales blijkt de rechtmatige eigenaar van de helm te zijn. Een prachtig resultaat! Maar dan rijst vanzelfsprekend de vraag of deze Clifford Hales nog in leven is. Via de IT-afdeling van de Britse defensie en een speurtocht op het internet ontdekt de amateurhistoricus dat Clifford Hales indertijd in Glossop woonde, 14 mijl ten oosten van Manchester. En daar blijkt hij nog steeds te wonen, leve de burgerlijke stand van Glossop! Hales is inmiddels 96 jaar oud en heeft zelfs een mailadres. Na een uitvoerige mailwisseling blijkt Hales ook daadwerkelijk de Hales te zijn die ooit de helm op zijn Britse hoofd heeft gedragen. Een uniek moment, zeker als je bedenkt dat de kans op een dergelijke match statistisch nagenoeg nihil is.

Op bezoek bij Hales

Op 20 september 2019, precies 75 jaar na zijn gevangenneming door de Duitsers, vlieg ik met de amateurhistoricus en de helm naar Manchester om de volgende dag per trein door te reizen naar Glossop. Na een klassieke Engelse vertraging, worden wij op het perron opgewacht door Clifford Hales. Zijn familie is bijeen gekomen in the Crystall Ballroom, een gezellig restaurant aan de overkant van het station. In het bijzijn van zijn familie krijgt Hales zijn helm na 75 jaar weer in handen: “To see the helmet and hold it, I knew it was mine.” Dan komen ook de verhalen van Market Garden die zelfs zijn familie nog niet kent weer naar boven. Op zijn verzoek zal de helm in bruikleen worden gegeven aan een militair museum, vanzelfsprekend in de vitrine vergezeld van dit verhaal.

Een engel op zijn schouder

Hales vertelt dat hij na zijn arrestatie door de Duitsers ”I have to say they all were gentlemen” via 2 krijgsgevangenkampen in Dresden terechtkomt. De omstandigheden zijn beroerd: geen schone kleren, weinig te eten, veel vlooien en luizen. Op een gegeven moment krijgt hij last van zijn gebit en wordt hij door een Duitse officier naar een tandartspraktijk in Dresden gebracht. Als hij in de stoel ligt laat een enorme explosie het gebouw op zijn grondvesten schudden: het beruchte bombardement op Dresden (Operatie Thunderclap, 13 en 14 februari 1945) is begonnen! Wonder boven wonder wordt de praktijk als enig gebouw in de wijde omgeving gespaard. Hales beseft zich dat hij toen een engel op zijn schouder heeft gehad. Nog steeds wordt hij emotioneel als hij het over die gebeurtenis heeft: “Het bombardement op Dresden was niet nodig, het was een oorlogsmisdaad.”

Eindelijk thuis

Als hij na deze ingrijpende gebeurtenis terugkeert in het krijgsgevangenkamp, blijkt dat de Duitsers vertrokken zijn. De Engelse krijgsgevangenen hebben daarna nog even last van de Russen – “No gentlemen at all” – die denken met vermomde Duitsers van doen te hebben. Maar dat loopt gelukkig goed af en via allerlei omwegen en met provisorisch vervoer komt hij uiteindelijk weer thuis in Engeland. Na een korte periode van rust wordt hij vervolgens uitgezonden naar Palestina, ter versterking van de Military Police in dit Britse Mandaatgebied. Als Hales uiteindelijk definitief naar Engeland terugkeert, volgt hij een opleiding tot horlogemaker en opent vervolgens een fotografiewinkel in het centrum in Glossop waar hij een rustig en onopvallend leven leidt.

Herdenking 75 jaar Operatie Market Garden

Omdat het inmiddels 75 jaar geleden is, kreeg de herdenking van Operatie Market Garden in 2019 veel aandacht. Hoewel Hales een van de laatste, nog levende veteranen is, is hij er niet bij. Op onze vraag waarom niet, antwoordt hij: “Al die herinneringen, ik weet niet of dat wel zo goed is.” Toch besluiten wij om bij ons vertrek een ‘standing invitation’ achter te laten. En guess what? Drie weken later mailt hij dat hij het toch wel mooi zou vinden om de herdenking van 2020 mee te maken. We zullen hem met gepaste trots en met open armen ontvangen!